పోటీ పరీక్షలకి ప్రిపేర్ అయ్యే అభ్యర్థులు కచ్చితంగా ప్రిపేర్ అయ్యే అంశాలలో సోసియో ఎకనామిక్ అవుట్ లుక్ ఒకటి , ఈ ఆర్టికల్ లో ఎకనామిక్ అవుట్ లుక్ ఉన్న 15 చాఫ్టర్స్ లను వరుస క్రమంలో పోటీ పరీక్షలకి ఉపయోగ పడే విధముగా అందిచడం జరుగుతుంది.
1.OVERVIEW
దక్షిణ భారత దేశం లో వేగంగా అబివృద్ది చెందుతున్న భూపరివేష్టిత రాష్ట్రమైన తెలంగాణ జూన్ 02 2014 రోజున 29 వ రాష్ట్రం గా ఏర్పాటు అయ్యింది.
తెలంగాణ రాష్ట్రము ఉత్తరం మరియు పడమర న మహారాష్ట్ర, ఈశాన్యం లో ఛత్తీస్ గడ్, పడమరన కర్ణాటక మరియు దక్షిణాన మరియు తూర్పున ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రము సరిహద్దులుగా ఉన్నాయి.
- రాష్ట్రం 15°50’10″N నుండి 19°55’4″ N అక్షాంశాలు మరియు 77°14′ 8″ E నుండి 81°19’16” E రేఖాంశాల మధ్య విస్తరించి ఉంది.
- 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం 350.04 లక్షల (35 మిలియన్లు) జనాభాతో, తెలంగాణ జనాభా పరంగా దేశంలో 12వ స్థానంలో ఉంది.
- తెలంగాణ రాష్ట్రము 1,12,077 చ.కి.మీ విస్తీర్ణంతో దేశంలో 11వ స్థానంలో ఉన్నది.
- రాష్ట్రం 33 జిల్లాలుగా విభజించబడింది.
- రెండు ప్రధాన నదులు గోదావరి మరియు కృష్ణా వాటి పరీవాహక ప్రాంతంలో 79% మరియు 69% తో జీవనాధారాలుగా పనిచేస్తాయి.
- తెలుగు మరియు ఉర్దూ అధికారిక భాషలు, రాష్ట్ర గొప్ప భాషా వైవిధ్యాన్ని ప్రతిబింబిస్తాయి.
- తెలంగాణా పరిపాలనాపరంగా 621 మండలాలు మరియు 12,941 గ్రామ పంచాయితీలుగా నిర్మితమై ఉన్నది.
- 2024-25 సంవత్సరానికి తెలంగాణ రాష్ట్ర స్థూల దేశీయోత్పత్తి (GSDP) ప్రస్తుత ధరల ప్రకారం రూ. 16,12,579 కోట్లు, 10.1% వృద్ధిని సాధించింది, జాతీయ GDP వృద్ధి రేటు 9.9% ని అధిగమించింది.
- ప్రస్తుత ధరల ప్రకారం 2024-25లో తెలంగాణ తలసరి ఆదాయం 3,79,751 రూపాయలు. గత సంవత్సరంతో పోల్చితే 9.6% వృద్ధి నమోదయింది.
- జాతీయ సగటు కంటే ద్రవ్యోల్బణ స్థాయిలను తక్కువగా ఉంచుతూ తెలంగాణ ధరల స్థిరత్వాన్ని విజయవంతంగా కొనసాగించింది.
- ప్రైమరీ సెక్టార్ 42.7% శ్రామిక శక్తితో అతిపెద్ద యజమానిగా కొనసాగుతోంది, ద్వితీయ మరియు తృతీయ రంగాలు వరుసగా 22.5% మరియు 34.8% శ్రామిక శక్తిని కలిగి ఉన్నాయి
- వ్యవసాయ రంగానికి తెలంగాణ బడ్జెట్ కేటాయింపులు 2023-24లో రూ.29,834 కోట్ల నుండి 2024-25లో రూ.51,463 కోట్లకు గణనీయంగా పెరిగాయి.
- రాష్ట్రం తన మొత్తం వ్యయంలో 20.2% వ్యవసాయం మరియు అనుబంధ రంగాలకు కేటాయించింది.
- జనవరి 2025 నాటికి తెలంగాణ కాంట్రాక్ట్ విద్యుత్ సామర్థ్యం 26,212 మెగావాట్లు, ఇందులో 14,602 మెగావాట్ల థర్మల్, 11,399 మెగావాట్ల పునరుత్పాదక (include రాబోయే హైడ్రో సామర్థ్యం 2,474 మెగావాట్లు) మరియు 211 మెగావాట్ల అణుశక్తి ఉన్నాయి.
- రాష్ట్రం మొత్తం 1,11,775.56 కి.మీ రోడ్ నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇందులో రంగారెడ్డి (7,932.14 కి.మీ) మరియు నల్గొండ (7.766.92 కి.మీ) పొడవైన రహదారి నెట్‌వర్క్‌లను కలిగి ఉన్నాయి.
- రీజినల్ రింగ్ రోడ్ (RRR) ప్రాజెక్ట్, 361.52 కి.మీ విస్తరించి హైదరాబాద్ చుట్టూ కనెక్టివిటీని పెంచుతుంది, ఉత్తర ప్రాంతంలో రోడ్ పొడవు 161.52 కి.మీ మరియు దక్షిణ ప్రాంతంలో 200 కి.మీ.
- తెలంగాణలో 1.71 కోట్ల రిజిస్టర్డ్ వాహనాలు ఉన్నాయి, మొత్తం వాహనాలలో మోటార్‌సైకిళ్ళు 73.52% ఉన్నాయి.
- జనవరి 31, 2025 నాటికి, 398 ఎలక్ట్రిక్ బస్సులు మోహరించబడ్డాయి, మరో 602 ప్లాన్ చేయబడ్డాయి.
- ఏవియేషన్‌లో తెలంగాణ 6 కొత్త విమానాశ్రయాలను అభివృద్ధి చేస్తోంది, ఇందులో నిజామాబాద్, మహబూబ్‌నగర్ మరియు భద్రాద్రి-కొత్తగూడెంలో మూడు గ్రీన్‌ఫీల్డ్ ప్రాజెక్టులు మరియు వరంగల్, ఆదిలాబాద్ మరియు పెద్దపల్లిలో మూడు బ్రౌన్‌ఫీల్డ్ ప్రాజెక్టులు ఉన్నాయి. రాజీవ్ గాంధీ ఇంటర్నేషనల్. విమానాశ్రయం (RGIA) 72 దేశీయ మరియు 20 అంతర్జాతీయ గమ్యస్థానాలకు సేవలు అందిస్తోంది.
- రాజీవ్ ఆరోగ్యశ్రీ పథకం కింద ఆరోగ్య బీమా పరిమితిని ప్రతి కుటుంబానికి ఏటా రూ.5 లక్షల నుంచి రూ.10 లక్షలకు రెట్టింపు చేయడంజరిగింది.
- తెలంగాణలో 97% డెలివరీలు ఆరోగ్య కేంద్రాలు/సంస్థల్లో జరుగుతున్నాయి.
- తెలంగాణ అటవీ విస్తీర్ణం 27,688 చ.కి.మీ., రాష్ట్ర భౌగోళిక విస్తీర్ణంలో 24.69%, జాతీయ సగటు 23.59%ని అధిగమించింది. అటవీ విస్తీర్ణం 33%కి విస్తరించాలనే ప్రతిష్టాత్మక లక్ష్యంతో, రాష్ట్రం 9 వన్యప్రాణి సంరక్షణ కేంద్రాలు మరియు 3 జాతీయ పార్కులతో సహా 12 రక్షిత ప్రాంతాలను చురుకుగా నిర్వహిస్తోంది.
- ఏప్రిల్ 2024 మరియు ఫిబ్రవరి 2025 మధ్య కాలంలో 42.51 లక్షల మంది పింఛనుదారులకు చేయూత పెన్షన్ పథకం కింద రూ.9,532.12 కోట్లు పంపిణీ చేయబడింది.
- బలహీనులకు ఆర్థిక భద్రత కల్పించడం కోసం ఇందిరా మహిళా శక్తి క్యాంటీన్లను ఏర్పాటు చేయడం జరిగింది. మహిళల నేతృత్వంలోని స్వయం సహాయక బృందాలు (SHGలు), 32 జిల్లాల్లో 105 క్యాంటీన్లను స్థాపించాయి.
- “ONE STATE , ONE SINGLE INTERFACE” విధానంలో వేగవంతమైన మరియు సమర్థవంతమైన క్లియరెన్స్‌ని నిర్ధారిస్తూ, బిల్డింగ్ మరియు లేఅవుట్ అనుమతులను క్రమబద్ధీకరించడానికి ఫిబ్రవరి 2025లో ప్రవేశపెట్టిన అధునాతన ఆన్‌లైన్ ప్లాట్‌ఫారమ్ “BuildNow”ని తెలంగాణ ప్రభుత్వం ప్రారంభించింది.
2.MACRO ECONOMIC TRENDS
- 2024-25 సంవత్సరానికి రాష్ట్ర GSDP ప్రస్తుత ధరల ప్రకారం రూ.16.12.579 కోట్లుగా అంచనా వేయబడింది,గత సంవత్సరంతో పోల్చితే10.1% వృద్ధిని నమోదు చేసింది, అయితే ఇదే కాలంలో దేశం యొక్క GDP రూ.3.31,03,215 కోట్ల తో 9.9% వృద్ధిని నమోదు చేసింది.
- 2024-25 సంవత్సరానికి తెలంగాణ తలసరి ఆదాయం రూ.3,79,751గా అంచనా వేయబడింది, ఇది ప్రస్తుత ధరల ప్రకారం 9.6% వృద్ధిని నమోదు చేసింది.
- రాష్ట్ర GSVA (GROSS STATE VALUE ADDED)కి 17.3% సహకారంతో తెలంగాణ ఆర్థిక వ్యవస్థకు ప్రాథమిక రంగం మూలస్తంభంగా ఉంది. ప్రస్తుత ధరల ప్రకారం ఈ రంగం5.5% వృద్ధిని నమోదు చేసింది. సెకండరీ సెక్టార్‌లో 7.6% వద్ద రాష్ట్ర వృద్ధి దేశ వృద్ధి 6.6%తో పోలిస్తే 1.0 శాతం ఎక్కువ. తృతీయ రంగంలో రాష్ట్ర వృద్ధి (11.9%) ఆల్ ఇండియా (10.7%) కంటే ప్రస్తుత ధరల ప్రకారం 1.2 శాతం ఎక్కువగా ఉంది.